مسجد کبود

فيروزه اسلام

بنای تاریخی مذهبی مسجد کبود از آثار ارزشمند دوره قراقویونلو، به دستور جهانشاه بن یوسف از فرمانروایان سلسله قراقویونلو و به سرکاری عزالدین قاپوچی بنا گردیده است. ساختمان آن به استناد کتیبه برجسته سر درب به سال870 هجری قمری به اتمام رسیده است. بنای اصلی در مقام مسجد مقبره، دارای صحن وسیعی بوده که در آن مجموعه ای از ساختمانها از جمله مدرسه، حمام، خانقاه، کتابخانه و… ساخته شده بود که متاسفانه آثاری از آنها به جا نمانده است. خصوصیت بارز و شهرت وافر مسجد کبود با معماری ویژه تلفیقی و اعجاب انگیز آن بیشتر به خاطر کاشیکاری معرق، تلفیق آجر و کاشی، اجرای نقوش پرکار در حد اعجاز آن می باشد که زینت بخش سطوح داخلی و خارجی بنا بوده و با توجه به این عظمت و زیبایی لقب فیروزه اسلام یافته است. در متن کتیبه برجسته سردر با شکوه و پرنقش و نگار آن، عمارت مظفریه و نیز نام نعمت الله بن محمد البواب، خطاط واحتمالا طراح نقوش که ازهنرمندان برجسته خوشنویسی آذربایجان بوده، درج شده است. نام جهانشاه در کتیبه بالای ورودی نقش بسته که قبلا روکش طلایی داشته است. مسجد کبود دارای دو مناره باریک و بلند در منتهی الیه شرق و غرب ضلع شمالی بوده است. در پشت در ورودی به شبستان بزرگ، یک بیت شعر فارسی به خط ثلث بدین مضمون نوشته شده: کردار بیار و گرد گفتار مگرد / چون کرده شود، کار بگوید که کرد

شبستان بزرگ مسجد کبود را ازسه طرف رواقها دربرگرفته و بر بالای آن گنبد دو پوشی به قطر تقریبی 17متر قرارگرفته است. شبستان کوچک که در حکم مکانی خصوصی و مقبره سلطنتی در نظرگرفته شده بود، درسمت جنوبی بنا واقع شده و با قطعات سنگ مرمر از اره بندی شده بود که آیات قرآنی به خط زیبای ثلث و به صورت برجسته زینت بخش قسمت فوقانی سنگها­ است. کاشی کاری آن صرفا به رنگ لاجوردی و عمدتا از قطعات شش ضلعی کار شده بود وتمام سطح سقف آن زرنگار (نقاشی با آب طلا) و کف شبستان­ها به احتمال قوی مرمرین بوده­است. نقش و نگارکاشی معرق مسجد شامل گره بندی­های هندسی، گل و بوته اسلیمی، ختایی و کتیبه های مختلف که مجموعا حکایت از زیبایی خارق­العاده­ای داشته ­و دارد. آرامگاه جهانشاه و نزدیکان وی در انتهای شبستان کوچک در داخل سرداب بوده ­است. زلزله مهیب سال 1193هجری قمری باعث ویرانی شهر تبریز و کشته شدن عده زیادی از مردم آن گشته و از مسجد کبود به جز سردر و چندین جرز پایه چیزی برجا نمی­گذارد و در فاصله بین سالهای پس از زلزله تا شروع مرمت، درب ورودی اصلی، قطعات مرمرین و…به تاراج می­رود. مسجد کبود در سال1310ه.ش در فهرست آثارملی به ثبت رسید. پس از وقفه      180 ساله از زمان زلزله بیشترین مرمت آن تا سال 1343ه.ش انجام پذیرفته و در بین سالهای 54-1352ه.ش بازسازی گنبدهای بالای شبستانها به دست توانای معمار شهیر و فقید آذربایجان، استادرضا معماران جامه عمل پوشید. در سالهای اخیر مرمت تکمیلی ساختمان، محوطه سازی واجرای بخشی از نقوش داخلی به عمل آمده است.

مسجد کبود، یکی از حلقه های تاریخ گردی «توپراق» است. برای کسب اطلاعات بیشتر کلیک کنید.