معماری صخره ای کندوان آذربایجان
نقشه دارالسلطنه تبريز
اسفند 5, 1399
غلامحسین بیگجه خانی | استاد بلامنازع تار
اسفند 5, 1399
معماری صخره ای کندوان آذربایجان یکی از جاذبه های گردشگری آذربایجان است. به طور كلي معماري صخره‌اي (Architecture of Rocky) عبارتست از «بهره‌گيري از صخره‌هاي طبيعي در جهت ايجاد فضاهاي متناسب با نيازهاي انسان». اين نوع معماري را جدال و مبارزه سخت انسان با طبيعت خشن و سرسخت به منظور ايجاد سرپناه و مسكن به ارمغان آورده است، به عبارت ديگر حفر و كندن صخره‌هاي طبيعي به منظور ايجاد فضاهاي مسكوني و عمومي از طريق ايجاد حفره كوچك و وسعت دادن به آن متناسب با نيازها، معماري صخره‌اي را بوجود آورده است.
برخي از مهم‌ترين ويژگي‌هاي معماري صخره‌اي عبارتند از:
1 . در معماري صخره‌اي سنگ طبيعي كالبد اصلي فضاهاي ايجاد شده است و ساير مواد و مصالح نقش كمتري در آن دارند.
2 . در معماري صخره‌اي شكل فضاها عكس‌العمل طبيعي عملكرد آنهاست و تغييرات ايجاد شده توسط انسان‌ها در جهت برآورد نيازهاي انسان محدود است.
3 . معماري صخره‌اي از ريز فضا آغاز و به كلان فضا مي‌رسد. به عبارت ديگر در معماري صخره‌اي ايجاد فضا به صورت تدريجي از فضاي كوچك آغاز و به فضاي بزرگ پرداخته مي‌شود و فضاي مورد نظر در درون توده صخره‌ها كنده مي‌شود.
4 . در معماري صخره‌اي جنبه‌هاي دفاعي مساكن در مقابل هجوم انسان‌ها، حيوانات و حوادث طبيعي بيش از ساير عوامل مطمح نظر است.
5 . معماري صخره‌اي برخلاف معماري معمولي كه براثر عوامل طبيعي، گذشت زمان و يا توسط خود انسان ويران و تخريب مي‌شود، پايداري بيشتري داشته، از اين رو در بازسازي تاريخ و فرهنگ اقوام و ملل مختلف حائز اهميت فراوان مي‌باشد.
■ تاريخچه معماري صخره‌اي
تعيين تاريخ پيدايش معماري صخره‌اي همانند تعيين اولين خانه‌هاي بشري كاري مشكل و ناممكن است ولي آنچه كه مسلم است اين است كه معماري صخره‌اي ابتدا در مناطقي بوجود آمده كه صخره‌هاي آن از استحكام كمتري برخوردار بوده و انسان‌ها توانسته‌اند درون صخره‌ها را حفر و براي خود مأمن و پناهگاه بسازند. انسان‌هاي اوليه در دوران پارينه سنگي براي در امان ماندن از حملات دشمنان و مصون شدن از حوادث طبيعي به طور موقت به غارهاي طبيعي و در عصر نوسنگي به غارهايي پناه مي‌بردند كه به دست خود انسان احداث شده و محل زندگي و فعاليت‌هاي اقتصادي و هم محل عبادت، دفن مردگان و دفاع بوده است.
حفر صخره براي ايجاد پناهگاه ساده‌تر از ساختن آن بوده است، اما اين كار مستلزم درك عميق عوامل طبيعي محيط و همچنين قابليت شايان توجهي براي انطباق با آن است. معماري‌هاي صخره‌اي پراكنده شده در اقصي نقاط جهان داراي سابقه‌اي بيش از صدها و برخي‌شان بيش از هزاران سال است كه بحث مفصل آن از حيطه اهداف اين پژوهش خارج است.
■ انواع معماري صخره‌اي
معماري صخره‌اي بطور كلي بر دو نوع است:
نوع اول: در اين نوع از معماري صخره‌اي درون صخره‌هاي مجزا و مستقل از هم حفر و فضاهاي مختلف با كاربري‌هاي متعدد از جمله مسكوني و عمومي احداث مي‌شود. نماي اين گونه صخره‌ها را به دليل قرار گرفتن در بيرون از دل زمين، مي‌توان حجاري و تزئين نمود و براي نورگيري آنها پنجره تعبيه كرد. معماري صخره‌اي كندوان آذربايجان و «گورومه» تركيه از اين نوع مي‌باشد.
نوع دوم: در اين نوع از معماري صخره‌اي درون صخره‌هاي بزرگ كه معمولاً به صورت كوه‌ها و تپه‌ها نمايان است، حفر و فضاهاي مسكوني و عمومي متعدد در آن ايجاد مي‌شود. به دليل قرارگيري بخش عمده اين نوع صخره‌ها در دل زمين، امكان تعبيه نورگير و پنجره در آنها وجود ندارد و نماي صخره‌هاي آن قابل حجاري و تزئين نمي‌باشند. معماري صخره‌اي «ميمند» كرمان و « حيله ور» كندوان نمونه هايي از اين نوع معماري صخره‌اي است.
نویسنده: سامع سردرودی
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /home/topraq/public_html/wp-content/themes/betheme/includes/content-single.php on line 286
