ناسیونالیزم و نظم جهانی | علی درگاهی

از نظر میشل تلحمی، مهندس کمیته بین‌المللی صلیب سرخ، شهرها اساسا برای مقاومت در درگیری طراحی نشده‌اند. زیرساخت‌های شهر به هم پیوسته و شکننده است. یک واحد تصفیه آب، بیمارستان یا ایستگاه تولید برق ممکن است به صدها هزار نفر یا شاید هم میلیون‌ها نفر خدمات‌رسانی کند، وقتی یک نقطه از کار می‌افتد کل سیستم مختل میشود. شهروندان هم در ازای فرصت‌هایی که شهر فراهم میکند در تهیه نیازهایشان خود‌اتکا نمیشوند. به عبارتی زندگی بگونه‌ای شده است که بقای شهروندان به خدمات شهر وابسته شده است. طبیعتا هم آسیب‌پذیری در نقاط پرتراکم بیشتر خواهد شد و جنگ در آن شهرها پیامد‌های انسانی شدیدی خواهد داشت. غزه که یکی از پرتراکم‌ترین مناطق جهان است(۵.۳۲۸ تن در هر کیلومتر مربع) تلفات انسانی بسیار بالایی را بعد حمله ۷ اکتبر شاهد بوده است.طبق آمار وزارت بهداشت نوار غزه در ۸ ماه جنگ، نزدیک ۳۹۰۰۰ در نوار غزه کشته و ۸۰۰۰۰ زخمی وجود داشته است. بسیاری بر این باورند که متراکم بودن زندگی شهری در غزه یکی از دلایل افزایش تلفات تا این حد بوده است. با شهری شدن جنگ بعضا گروه‌های مسلح دپوی تسلیحات خود را در نزدیکی مدارس، مساجد و یا بیمارستان میسازند و از شهروندان به عنوان سپر انسانی استفاده میکنند. همچنین با شهری شدن، عملیات ویژه علیه گروه‌های ستیزه‌جو هم سخت‌تر میشود و نیازمند تاکتیک‌های جدید نظامی برای مقابله با آنها است. به گفته منابع اطلاعاتی، در جنگ غزه نیروی دفاعی اسرائیل تلاش کرده با تکنولوژی هوش مصنوعی(AI) افراد را شناسایی کند که در مواردی هم به اشتباه افراد کشته شده‌اند.
بسیاری رئیس‌جمهور قبلی آمریکا، دونالد ترامپ را سرزنش میکنند که نظم بین‌المللی را با سیاست‌های ناسیونالیستی خود(First America) به هم زده و باعث قدرت‌مند شدن، و تهاجمی‌تر شدن دولت‌های روسیه، چین، ایران، کره‌شمالی شده است. از دید محقق مکتب رئالیسم، جان مرشایمر محکومیت دونالد ترامپ به این امر ساده‌لوحانه است و مشکل را در اساس این نظم میداند. این دانشمند معتقد است این نظم تنها در جهان تک‌قطبی(unipolar) و به رهبری کشور لیبرال دموکرات می‌توانست وجود داشته باشد و ظهور قدرت‌هایی چون چین و روسیه و تمایل آنها به هژمونی باعث چندقطبی شدن(multipolar) جهان و از بین رفتن نظم حاکم خواهد شد. جان مرشایمر ناسیو‌نالیزم را به عنوان قدرت‌مند‌ترین ایدئولوژی سیاسی کره زمین میداند که نهادهای بین‌المللی لیبرال را به چالش خواهد کشید و نظم حاکم را تضعیف خواهد کرد. حتی از نظر این محقق جنگ چین علیه تایوان اجتناب‌ناپذیر است و ناسیونالیزم چینی تحمل نخواهد کرد تایوان متحد کشورهای لیبرال دموکرات باشد. خروج آمریکا از معاهده زیست‌ محیطی پاریس، خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا(برگزیت) محصول افکار ناسیونالیستی خود جوامع غربی بود که باعث تشدید چالش‌های نظم بین‌المللی شده است. از نظر یووال نوح هراری، تاریخدان و فیلسوف اسرائیلی انگیزه حمله روسیه به اوکراین نه کمبود غذا، نه کمبود آب، نه کمبود سرزمین بلکه ناسیونالیزم روسی است البته اگر صحیح‌تر بگوییم جنبه تاریک ناسیونالیزم. اورشلیم که نه چاه نفت دارد و نه معادن طلا و نقره و جایی است بسیار معمولی به خاطر تکه سنگی که مقدس میدانند باعث درگیریهای چندین ساله بین اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها شده است. از دید واقع‌گرایی، جنبه تاریک ناسیونالیزم یعنی تمایل به هژمونی، بالقوه‌ترین تهدید علیه نظم حاکم است و احتمال بازگشت جنگ‌ها بسیار بالا رفته است.

 اتفاقی که باعث درگیری‌های خونینی در سوریه، لیبی، یمن شد و همچنین افزایش کشته‌ها در اثر این جنگها. افزایش این درگیری‌ها علی‌الخصوص جنگ غزه نشان از این دارد که جنگ‌های مسلحانه ماهیت شهری شدن به خود میگیرند و بطور فزاینده‌ای زندگی شهری را تحت تاثیر قرار میدهد. گروه‌های مسلح از شهروندان به عنوان سپر انسانی استفاده میکنند و نقاط استراتژیک شهرها را هدف قرار میدهند و این یعنی شهری شدن جنگ.
اما چه شده که نظم بین‌المللی حاکم بعد جنگ جهانی دوم و یا بهتر بگوییم بعد از جنگ سرد اینگونه به چالش کشیده شده است؟. امروز خطر جنگ تنها غزه، رفح، صنعا و حلب را تهدید نمیکند، تایوان، اروپا، حتی ایالات متحده را هم دربر میگیرد.
بسیاری رئیس‌جمهور قبلی آمریکا، دونالد ترامپ را سرزنش میکنند که نظم بین‌المللی را با سیاست‌های پروتکشنیستی خود به هم زده و باعث قدرت‌مند شدن، و تهاجمی‌تر شدن دولت‌های روسیه، چین، ایران، کره‌شمالی شده است. جان مرشایمر، دانشمند مکتب رئالیسم در مقاله “محکوم به شکست” محکومیت دونالد ترامپ به این امر را ساده‌لوحانه میداند و مشکل را در اساس این نظم میداند. این دانشمند معتقد است این نظم تنها در جهان تک‌قطبی(unipolar) می‌تواند وجود داشته باشد و ظهور قدرت‌هایی چون چین و روسیه و تمایل آنها به هژمونی باعث چندقطبی شدن(multipolar) جهان و از بین رفتن نظم حاکم خواهد شد. جان مرشایمر ناسیو‌نالیزم را به عنوان قدرت‌مند‌ترین ایدئولوژی سیاسی کره زمین میداند که بر نظم لیبرال بین‌المللی غلبه میکند و نظم حاکم را تضعیف خواهد کرد و حتی از نظر این محقق جنگ چین علیه تایوان اجتناب‌ناپذیر است و ناسیونالیزم چینی تحمل نخواهد کرد تایوان متحد کشورهای لیبرال دموکرات باشد. از نظر یووال نوح هراری، انگیزه حمله روسیه به اوکراین نه کمبود غذا، نه کمبود آب، نه کمبود سرزمین بلکه ناسیونالیزم روسی است البته اگر صحیح‌تر بگوییم جنبه تاریک ناسیونالیزم. اورشلیم که نه چاه نفت دارد و نه معادن طلا و نقره و جایی است بسیار معمولی به خاطر تکه سنگی که مقدس میدانند باعث درگیریهای چندین ساله بین اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها شده است. از دید واقع‌گرایی جنبه تاریک ناسیونالیزم یعنی تمایل به هژمونی، بالقوه‌ترین تهدید علیه نظم حاکم است و شهرها در آستانه خطر جنگ میباشند