قلعه زهاک هشترود

قلعه زهاک هشترود

قلعه اژدهاک (زهاک )در 16 کیلومتری جنوب شرقی شهر«سراسکند» مرکز شهرستان هشترود و در ارتفاعات کوه «سرمه لو» ، و دو رودخانه «قرانقو» و «شورچای» مانند خندق دور تا دورآن را گرفته است. این قلعه حدود 10 کیلومتر طول و یک تا دو کیلومتر عرض دارد. این مجموعه براساس بررسی های سطحی باستان شناختی از هزاره دوم قبل از میلاد تا دوران تیموریان مسکونی بوده است . امروزه تنها بنای خارج از خاک و تقریباً سالم این محوطه، بنایی چهار طاقی از آجر و گچ و لاشه سنگ است که با توجه به نوع معماری و تزئینات بکار رفته آن را به دوره اشکانی منسوب می کنند.
قسمتهاي مختلف اين بنا عبارتند از :

■ تالارآجری و ملحقات آن
این مجموعه در محوطه ای که معماری آن کلاً بر روی صخره احداث شده به دست آمده است. ابعاد این تالار 11×11 متر از داخل که با احتساب قطر دیوارها ابعاد بیرونی آن 15×15 متر است. شیوه آجرچینی دیوار دقیقاً همانند آجرچینی بنای چهار طاقی و فاصله آن با بنای چهار طاقی 30 متر است، اصل قرینه سازی در این بنا به طور کامل رعایت شده است بطوری که از سمت داخل در چهار جهت و در هر دیوار یک طاقچه بزرگ به طول 3 متر و عمق60 سانتیمتر و ارتفاع 30 سانتیمتر از کف تالار ایجاد شده که چهار نیم ستون گچی تزئینی در داخل و دو نیم ستون ظریف در لبه خارجی دارند. علاوه بر این طاقچه ها، یک طاقچه کوچک به عرض 5/1 متر و عمق 60 سانتیمتر و ارتفاع 30 سانتیمتر از کف تالار به صورت قرینه در چهار جهت بنا تعبیه شده است. این تالار از چهار جهت دارای ورودی است که در سمت دیگر طاقچه بزرگ احداث شده و ورودی های چهارگانه به چهار راهرو منتهی می شوند.

■ بنای آجری چلیپایی شکل و ملحقات آن
این بنا شامل یک تالار چلیپایی شکل و دو اطاق تو در تو در ضلع غربی و شمالی است. نوع آجرچینی آن شبیه بنای چهارطاقی و تالار است که همزمانی ساخت این سه بنا را نشان می¬دهد. بنا از خارج و داخل با گچ اندود شده و کف آن با اندود گچ و آجر فرش هموار گردیده است. کل بنا از آجرهایی به ابعاد 32×32 و به ضخامت 5 و 6 سانتیمتر با ملات گچ ساخته شده است.

■ مجموعه بناهای خشتی و سنگی
غالب بناهای به دست آمده از نوع بناهای خشتی و سنگی هستند که در جوار بناهای آجری تالار و چلیپایی ساخته شده و به همدیگر مرتبط هستند. سنگ های به کار رفته در این سازه¬ها عموماً سنگ رودخانه¬ای می-باشند. تنها در یک تالار از سنگ های شکل دار و حجاری شده استفاده گردیده است. مانند سازه¬های آجری کلیه سطوح بناهای خشتی و سنگی نیز با گچ اندود و بعضاً رنگ آمیزی شده-اند.

■ برج دیده بانی مدور با سنگ لاشه و ملات گچ
این برج دایره¬ای شکل در قسمت غرب قلعه قرار گرفته و بر خلاف سایر برج-ها، که در داخل و میان دیوارهای تدافعی قلعه قرار دارد در داخل قلعه و به فاصله 6 متری دیوار اصلی آن واقع شده است که در نتیجه حفاری ها از زیر آوار بیرون آورده شد.