مدرسه رشدیه تبریز | اولین مدرسه نوین ایران

میرزا حسن رشدیه پدر معارف، از نبیان گزاران فرهنگ نوین ایران و به گفته خودش (پیر معارف) در سال 1267 هـ.ق در تبریزمتولد شد. وی در سال 1305هـ.ق مدرسه ای با اسلوب و متد پیشرفته زمان از جمله با استفاده از میز و صندلی و نیمکت تاسیس کرد اما اینکاراو جو حاکم وقت را بر علیه اش برآشفت، جاهلان و کهنه اندیشان به مدرسه نوبنیاد این مرد فرهنگ دوست ریختند آنجا را ویران کرده و دانش آموزان را از مدرسه بیرون ریختند.میرزا حسن رشدّیه غمگین و افسرده از این ماجرا،راه غربت را در پیش گرفت و به مشهد رفت.در آنجا بر اثر اتفاق بود که با مظفرالملک داماد مظفرالدین شاه آشنا شد و او را از واقعه آگاه کرد.لیکن مظفرالملک کاری برای او انجام نداد و رشدیه با دست خالی

به تبریز بازگشت و در سال 1311 هـ.ق در این شهر مدرسه ای به نام رشدیه دایر نمود در حالیکه با فشار و تضییفات بداندیشان دست پنجه نرم می کرد.در سال 1313 هـ.ق امین الدوله که مرد فرهنگ دوست و معارف پرور بود به سمت والی آذربایجان منصوب گردید. میرزا حسن رشدیه نامه ای در ارتباط بر آنچه بر او گذشته بود به والی نوشت و این شعر را سر سخن کرد:

من زار و خاکسارم و تو ماه و آفتاب                        گلها و لاله ها دهم ار تربیت کنی

امین الدوله رشدیه را پذیرفت و دستور داد به خرج او مدرسه ای برای تربیت و تحصیل شصت طفل بی سرپرست و بی بضاعت تاسیس کند. میرزا حسن رشدیه خوشحال از این ملاقات بلافاصله در محله ششگلان خانه ای اجاره کرد و شصت دانش آموز را با لباس و کلاه متحدالشکل به هزینه والی و در حمایت او درس داد. در سال 1314 هـ.ق امین الدوله از مدرسه رشدیه بازدید کرد. ضمن تجلیل از کار رشدیه موافقت نمود ظرفیت مدرسه به یکصد نفر افزایش یابد. اما وقتی امین الدوله از مقام والی گری آذربایجان به مسئولیت رئیس الوزراء منصوب شد و از تبریز رفت. تبلیغات عوام فریبانه مجددا برعلیه او شروع شد و میرزا حسن رشدیه مورد طعن و سرزنش بداندیشان قرار گرفت. ناگزیر مدرسه اش را تعطیل کرد و با افراد خانواده به تهران رفت و در آنجا با کمک امین الدوله رئیس الوزرای وقت در دروازه قزوین مدرسه ای باز کرد. مظفرالدین شاه جشنی که بمناسبت تاسیس مدرسه برپا شده بود شرکت نمود و مبلغ سی و پنج هزار تومان برای کمک به مدرسه رشدیه از طرف حاضرین در جشن جمع آوری شد که یک هزار تومان آن را شاه شخصا پرداخت نمود.

در سال 1318 هـ.ق حاج میرزا حسن رشدیه به مکه معظمه و عتبات مشرف شد و به سوریه و اورشلیم رفت و پس از بازگشت به ایران در فعالیتهای سیاسی مشارکت نمود. پس از فاش شدن فعالیتهای انجمن سرّی که شب نامه هائی در نکوهش از وام دریافتی از روسیه و انتقاد از امین السلطان (میرزا علی اصغر خان اتابک) و تحریک مظفرالدین شاه به براندازی او از صدرات پخش می کرد. میرزاحسن رشدیه به اتهام عضویت در آن انجمن تحت تعقیب قرار گرفت و ناچاربه منزل شیخ هادی نجم آبادی رفت و در آنجا پناهنده شد گفتند اگر نرم دلی مظفرالدین شاه نبود کسی از این واقعه جان سالم بدر نمی برد این قضیه در سال 1319 هـ.ق بوقوع پیوست.

میرزا حسن رشدیه در سال 1323 هـ.ق در قم اقامت نمود و تا آخر عمر آنجا ماندگار شد و مدرسه ای برای تحصیل اطفال بی بضاعت تاسیس و کلاسی هم برای نابینایان دایر کرد.رشدیه با تحمل آن همه سختیها، دو هدف را در سعادت ایران دنبال می کرد. فرهنگ و آزادی که به گفته او هر دو لازم و ملزوم دوران حیات آدمی است. رشدیه از بنیان گذاران مدارس نو در ایران می باشد.

نخستین دبیری که مکتب گشود                               به ایران زمین شخص رشدیه بود