بازار تبريز در چهارراه تجارت جاده ابريشم

بازار تبريز در چهارراه تجارت جاده ابريشم قرار گرفته و یکی از بازارهای بزرگ و قابل توجه خاورمیانه است. سبک معماری، آرایش مغازه ها، کثرت تیمچه ها، انواع مشاغل و وجود تعداد بسیاری مدرسه و مسجد، که در کنار سرایهای بازرگانی قرار گرفته، آن را نمونه عالی یک محیط تجارت و زندگی اسلامی و شرقی به شمار می آورد. اهميت‌ بازار تبريز صرفاً مربوط‌ به‌ وسعت‌ آن‌ نيست‌، بلكه‌ مربوط‌ به‌ تسلط‌ بي‌نظير معماران‌ آن‌ در استفاده‌ از آجر و سازه‌هاي‌آجري‌ است‌ كه‌ فضاهايي‌ متنوع‌ و ساده‌ ايجاد كرده‌ است‌. بازار تبريز یکی از شاهکارهای جالب معماری ایرانی است، طاقها و گنبدهای مقرنس بلندی دارد که اگر بی نظیر نباشند دست کم، کم نظیر و اعجاب آفرینند.
مجموعة‌ بازار تبريز برخلاف‌ بازارهاي‌ ممالك‌ شرقي‌ و خود ايران‌، حصار مشخصي‌ دارد كه‌ داراي‌ درب‌هاي‌ ورودي‌ ويژه‌اي ‌است‌ كه‌ قديمي‌ترين‌ هسته‌هاي‌ آن‌ به‌ مسجد جامع‌ شهر متصل‌ است‌. در كل‌ بازار تبريز داراي‌ 20 راسته‌ و راسته‌ بازار، 35 سرا، 25 تيمچه‌، 11 دالان‌، 300 كاروانسرا، 250 مسجد و مدرسه‌،5500 مغازه‌ و حجره‌ و 40 صنف‌ و شغل‌ مي‌باشد.

بازار تبريز نشانه‌اي از فرهنگ دير پاي اين سرزمين و بقاياي آثار تمدن بسيار درخشان و قابل توجهي است كه از نياكان و مردمان اين سرزمين به يادگار مانده است. بازار بزرگ تبريز با تيمچه‌ها و سراها و كاروانسراهاي متعدد از اقتدار و رونق تجارت اين شهر در گذشته‌هاي دور و نزديك حكايت دارد. جاده ابريشم از چين و ماوراء چين تا تبريز ادامه داشته و اين شهر را به چهار راه ارتباطي عمده‌اي تبديل كرده كه تجارت جاده ابريشم به قفقاز و ماوراء قفقاز و از سوي ديگر به بصره و كشورهاي عربي و خاورميانه و آفريقا و از سويي استانبول و كشورهاي اروپايي از اين طريق برقرار مي‌شده است.
امروزه در تبريز، تجار و بازرگاناني هستند كه شهرت مسكوچي، ورشوچي، استانبوچي، كلكته‌چي، ايروانچي و … را كه دارند كه با پيشينه تجارت و صنعت در اين استان مرتبط هستند و پدرانشان در بسط و توسعه صنعت و تجارت در كالبد اقتصادي ايران مؤثر بوده‌اند.

با انتخاب تبریز به عنوان پايتخت در دوره ايلخاني، این شهر شكوفايي و رشد اقتصادي بیشتری يافت و از اين نظر تبريز مركز بازرگاني و داد و ستد و بزرگترين بازار معامله بين شرق و غرب محسوب مي‌گشت. اهميت بازرگاني تبريز در تمام دوران ايلخاني همانند اهميتي بود كه بغداد در دوران خلفاي عباسي داشته است. اين قدرت تجاري در دوره بعدي نيز چون تيموريان و صفويه وجود داشت. بعد از دوران صفويه بازار تبريز براي مدتي از فعاليت‌هاي گذشته باز مي‌ماند اما در عصر قاجار بار ديگر شكوفايي و عظمت گذشته خويش را باز مي‌يابد. در عصر قاجاريه بازار تبريز مركز تجارت ايران و از نظر ميزان مبادلات تجاري مقام اول را داشته است و بناي فعلي بازار تبريز يادگار آن عصر است كه از زمان عباس ميرزا نايب‌السلطنه قاجار، تبريز وليعهد نشين و دارالسلطنه ايران شد و رونق بازرگاني آن بيشتر گرديد و سراها، تيمچه‌ها، بازارهاي عالي و تازه احداث شدند.

ظهور امپراطوري در غرب آذربايجان براي تبريز بدبختي اقتصادي و سياسي به بار آورد و راه بازرگاني آسيا به اروپا بسته شد و به ناچار راه هاي بازرگاني تبريز و آذربايجان از راه روسيه و قفقاز به اروپا داير گرديد. همزمان با روي كار آمدن رضاشاه در ايران، تغييرات اساسي در وضع بازرگاني تبريز صورت گرفت و بازرگانان سابقه‌دار تبريزي، كه در روسيه و ديگر شهرهاي ايران شعبه‌هاي تجارتخانه داشتند، شعبات بازرگاني و تجارتي خود را به كشورهاي اروپايي نظير آلمان، فرانسه و ايتاليا انتقال دادند و با مسدود شدن راه ترانزيتي شوروي، اقتصاد آذربايجان لطمه شديدي ديد و بازار تبريز آن اعتبار و قدرت اقتصادي خود را از دست داد و كم كم اقتصاد آذربايجان به بنادر جنوب منتقل شد و گمركات آذربايجان به حد نهايت خود تنزل كرد و كوچ و مهاجرت بازرگانان از تبريز به تهران آغاز شد. بازار تبريز در چهارراه تجارت جاده ابريشم